TOGAF® Standard — Applying the ADM

---

2. Áp dụng Lặp lại cho ADM (Applying Iteration to the ADM)

Phương pháp Phát triển Kiến trúc (Architecture Development Method - ADM) có thể được điều chỉnh để xử lý nhiều kịch bản sử dụng khác nhau, bao gồm các kiểu quy trình khác nhau (ví dụ: sử dụng lặp lại (iteration)). Khái niệm lặp lại và các chiến lược tiềm năng để áp dụng các khái niệm lặp lại vào ADM được thảo luận trong tài liệu này.

2.1. Tổng quan

Mặc dù biểu diễn đồ họa của TOGAF ADM và mô tả tuần tự các giai đoạn ADM có thể ngụ ý một phương pháp thác nước (waterfall methodology) mang tính xác định, nhưng trong thực tế, hai khái niệm chính được sử dụng để quản lý sự phức tạp của việc phát triển Kiến trúc Doanh nghiệp (Enterprise Architecture) và quản lý vòng đời của nó là lặp lại (iteration) và các cấp độ (levels). Hai khái niệm này liên kết chặt chẽ với nhau.

ADM hỗ trợ một số khái niệm được đặc trưng là lặp lại:

• Lặp lại để phát triển Toàn cảnh Kiến trúc toàn diện (Iteration to develop a comprehensive Architecture Landscape): Mô tả quá trình mô tả một Toàn cảnh Kiến trúc (Architecture Landscape) toàn diện thông qua nhiều chu kỳ ADM (ADM cycles) dựa trên các sáng kiến riêng lẻ ràng buộc với phạm vi của Yêu cầu Công việc Kiến trúc (Request for Architecture Work). Mỗi chu kỳ ADM sẽ bị ràng buộc bởi một Yêu cầu Công việc Kiến trúc, và đầu ra kiến trúc sẽ điền vào Toàn cảnh Kiến trúc, mở rộng hoặc thay đổi nó khi cần. Các dự án riêng biệt có thể chạy các chu kỳ ADM của riêng mình đồng thời, với các mối quan hệ giữa các dự án khác nhau. Một dự án có thể kích hoạt sự khởi đầu của một dự án khác, đặc biệt khi các sáng kiến kiến trúc cấp cao hơn xác định cơ hội hoặc giải pháp cần kiến trúc chi tiết hơn, hoặc khi một dự án xác định tác động cảnh quan nằm ngoài phạm vi Yêu cầu Công việc Kiến trúc của nó.
• Lặp lại trong một chu kỳ ADM (lặp lại Phát triển Kiến trúc) (Iteration within an ADM cycle - Architecture Development iteration): Mô tả quá trình tích hợp phát triển kiến trúc, nơi các hoạt động được mô tả trong các giai đoạn ADM khác nhau tương tác để tạo ra một kiến trúc tích hợp.
• Các dự án có thể vận hành nhiều giai đoạn ADM đồng thời (operate multiple ADM phases concurrently), thường được sử dụng để quản lý mối quan hệ tương hỗ giữa Kiến trúc Kinh doanh (Business Architecture), Kiến trúc Hệ thống Thông tin (Information Systems Architecture) và Kiến trúc Công nghệ (Technology Architecture).
• Các dự án có thể lặp lại giữa các giai đoạn ADM (cycle between ADM phases), trong các chu kỳ đã lên kế hoạch bao gồm nhiều giai đoạn, thường được sử dụng để hội tụ vào một Kiến trúc Mục tiêu (Target Architecture) chi tiết khi kiến trúc cấp cao hơn không tồn tại để cung cấp ngữ cảnh và ràng buộc.
• Các dự án có thể quay lại các giai đoạn trước (return to previous phases) để cập nhật các sản phẩm công việc với thông tin mới, thường được sử dụng để hội tụ vào một Lộ trình Kiến trúc (Architecture Roadmap) hoặc Kế hoạch Thực hiện và Di chuyển (Implementation and Migration Plan) khả thi, khi các chi tiết thực hiện và phạm vi thay đổi kích hoạt một sự thay đổi hoặc ưu tiên lại các yêu cầu của bên liên quan.
• Lặp lại để quản lý Năng lực Kiến trúc (Iteration to manage the Architecture Capability): Mô tả quá trình quản lý sự thay đổi đối với Năng lực Kiến trúc (Architecture Capability) của tổ chức.
• Các dự án có thể yêu cầu một lặp lại mới của Giai đoạn Sơ bộ (new iteration of the Preliminary Phase) để (tái) thiết lập các khía cạnh của Năng lực Kiến trúc được xác định trong Giai đoạn A (Phase A) nhằm giải quyết Yêu cầu Công việc Kiến trúc.
• Các dự án có thể yêu cầu một lặp lại mới của Giai đoạn Sơ bộ để điều chỉnh Năng lực Kiến trúc của tổ chức do việc xác định các yêu cầu mới hoặc thay đổi đối với Năng lực Kiến trúc do Yêu cầu Thay đổi (Change Request) trong Giai đoạn H (Phase H).

2.2. Các Chu kỳ Lặp lại (Iteration Cycles)

Các chu kỳ lặp lại được đề xuất cho TOGAF ADM được hiển thị trong Hình 2-1 và có thể được sử dụng để nhóm các hoạt động kiến trúc liên quan một cách hiệu quả để đạt được một mục đích cụ thể.

Hình 2-1: Chu kỳ lặp lại

Các chu kỳ lặp lại này bao gồm:

• Lặp lại Năng lực Kiến trúc (Architecture Capability iterations): Hỗ trợ việc tạo ra và phát triển Năng lực Kiến trúc (Architecture Capability) cần thiết. Điều này bao gồm việc huy động ban đầu hoạt động kiến trúc cho một mục đích hoặc loại tương tác kiến trúc nhất định bằng cách thiết lập hoặc điều chỉnh cách tiếp cận, nguyên tắc, phạm vi, tầm nhìn và quản trị kiến trúc.
• Lặp lại Phát triển Kiến trúc (Architecture Development iterations): Cho phép tạo nội dung kiến trúc bằng cách lặp lại hoặc tích hợp các giai đoạn Kiến trúc Kinh doanh (Business Architecture), Hệ thống Thông tin (Information Systems) và Công nghệ (Technology). Các lần lặp lại này đảm bảo rằng kiến trúc được xem xét một cách tổng thể. Trong loại lặp lại này, các đánh giá của bên liên quan thường rộng hơn. Khi các lần lặp lại hội tụ vào một mục tiêu, các phần mở rộng sang các giai đoạn Cơ hội & Giải pháp (Opportunities & Solutions) và Lập kế hoạch Di chuyển (Migration Planning) đảm bảo rằng khả năng thực thi của kiến trúc được xem xét khi kiến trúc được hoàn thiện.
• Lặp lại Lập kế hoạch Chuyển đổi (Transition Planning iterations): Hỗ trợ việc tạo ra các lộ trình thay đổi chính thức cho một kiến trúc được xác định.
• Lặp lại Quản trị Kiến trúc (Architecture Governance iterations): Hỗ trợ quản trị hoạt động thay đổi tiến tới một Kiến trúc Mục tiêu (Target Architecture) đã xác định.

2.3. Các Lớp Tương tác Kiến trúc (Classes of Architecture Engagement)

Một chức năng kiến trúc hoặc tổ chức dịch vụ có thể được yêu cầu hỗ trợ một doanh nghiệp trong một số bối cảnh khác nhau, vì các kiến trúc được phát triển có thể bao gồm từ tóm tắt đến chi tiết, từ phạm vi rộng đến hẹp, và từ trạng thái hiện tại đến trạng thái tương lai. Trong các bối cảnh này, khái niệm lặp lại nên được sử dụng trong việc phát triển kiến trúc.

Thông thường, có ba lĩnh vực tương tác cho các kiến trúc sư:

• Xác định Thay đổi Yêu cầu (Identification of Required Change): Ngoài bối cảnh của bất kỳ sáng kiến thay đổi nào, kiến trúc có thể được sử dụng làm kỹ thuật để cung cấp khả năng hiển thị của năng lực CNTT nhằm hỗ trợ việc ra quyết định chiến lược và sự liên kết của việc thực thi.
• Hỗ trợ Chiến lược Kinh doanh (Supporting Business Strategy): Khi các chiến lược, mục tiêu, và động lực kinh doanh thay đổi, doanh nghiệp cần thay đổi để duy trì sự liên kết. Việc tạo ra các chiến lược kinh doanh mới có thể được hỗ trợ bởi Kiến trúc Doanh nghiệp bằng cách cung cấp khả năng hiển thị các cơ hội thay đổi, giải thích về các tác động thực tế của một lựa chọn chiến lược cụ thể, và kiểm tra tính khả thi của một hướng chiến lược cụ thể.
• Quản lý Danh mục Kiến trúc của Toàn cảnh (Architectural Portfolio Management of the Landscape): Kiến trúc Doanh nghiệp có thể thêm một chiều hướng nữa vào báo cáo quản lý dịch vụ, bằng cách hỗ trợ liên kết giữa hiệu suất hoạt động và nhu cầu chiến lược về CNTT. Bằng cách sử dụng khả năng truy xuất nguồn gốc giữa CNTT và kinh doanh vốn có trong Kiến trúc Doanh nghiệp, có thể đánh giá danh mục CNTT dựa trên dữ liệu hiệu suất hoạt động và nhu cầu kinh doanh để xác định các lĩnh vực đang xảy ra sự sai lệch và cần thay đổi.
• Quản lý Danh mục Kiến trúc của Dự án (Architectural Portfolio Management of Projects): Kiến trúc Doanh nghiệp có thể thêm một chiều hướng nữa vào báo cáo quản lý danh mục dự án, bằng cách hỗ trợ liên kết giữa phạm vi dự án, tác động kiến trúc và giá trị kinh doanh. Các yếu tố kiến trúc có thể được thêm vào các yếu tố định lượng dự án khác để hỗ trợ việc ra quyết định chiến lược về ưu tiên dự án và mức độ tài trợ.
• Định nghĩa Thay đổi (Definition of Change): Khi đã xác định được nhu cầu thay đổi, kiến trúc có thể được sử dụng làm kỹ thuật để xác định bản chất và mức độ thay đổi một cách có cấu trúc. Trong các sáng kiến thay đổi quy mô lớn, kiến trúc có thể được phát triển để cung cấp Định nghĩa Kiến trúc (Architecture Definition) chi tiết cho các sáng kiến thay đổi bị giới hạn bởi phạm vi của một chương trình hoặc danh mục.
• Định nghĩa Kiến trúc của các Sáng kiến Thay đổi Nền tảng (Architectural Definition of Foundational Change Initiatives): Các sáng kiến thay đổi nền tảng là những nỗ lực thay đổi có mục tiêu đã biết, nhưng không được giới hạn nghiêm ngặt bởi tầm nhìn hoặc yêu cầu chung. Ưu tiên ban đầu là hiểu bản chất của vấn đề và mang lại cấu trúc cho định nghĩa vấn đề.
• Định nghĩa Kiến trúc của các Sáng kiến Thay đổi có Giới hạn (Architectural Definition of Bounded Change Initiatives): Các sáng kiến thay đổi có giới hạn thường phát sinh như kết quả của một chiến lược, đánh giá hoặc tầm nhìn kiến trúc trước đó. Kết quả mong muốn đã được hiểu và đồng ý. Trọng tâm của nỗ lực kiến trúc trong lớp tương tác này là triển khai một giải pháp cơ sở hiệu quả để giải quyết các yêu cầu, vấn đề, động lực và ràng buộc đã xác định.
• Thực hiện Thay đổi (Implementation of Change): Kiến trúc ở tất cả các cấp độ của doanh nghiệp có thể được sử dụng làm kỹ thuật để cung cấp quản trị thiết kế (design governance) cho các sáng kiến thay đổi bằng cách cung cấp tầm nhìn tổng thể, đưa ra các ràng buộc cấu trúc và xác định các tiêu chí để đánh giá các quyết định kỹ thuật.
• Quản trị Kiến trúc của Thực hiện Thay đổi (Architectural Governance of Change Implementation): Sau khi một mô hình giải pháp kiến trúc đã được xác định, nó cung cấp cơ sở để thiết kế và thực hiện. Để đảm bảo rằng các mục tiêu và giá trị của kiến trúc đã định nghĩa được hiện thực hóa một cách thích hợp, cần có sự Quản trị Kiến trúc (Architecture Governance) liên tục của quá trình thực hiện để hỗ trợ đánh giá thiết kế, tinh chỉnh kiến trúc và leo thang vấn đề.

Hình 2-2: Các loại hình tham gia kiến trúc doanh nghiệp

Các lớp tương tác kiến trúc khác nhau ở các cấp độ khác nhau của doanh nghiệp sẽ yêu cầu sự tập trung vào các lĩnh vực cụ thể, và được ánh xạ với các chu kỳ lặp lại (Iteration Cycles) và phạm vi trọng tâm (Scope Focus) như sau:

• Hỗ trợ Chiến lược Kinh doanh (Supporting Business Strategy): Tập trung vào Năng lực Kiến trúc (Architecture Capability) và Phát triển Kiến trúc (Baseline First) (Architecture Development (Baseline First)); Phạm vi rộng, cân nhắc nông đối với Toàn cảnh Kiến trúc để giải quyết một câu hỏi chiến lược cụ thể.
• Quản lý Danh mục Kiến trúc của Toàn cảnh (Architectural Portfolio Management of the Landscape): Tập trung vào Năng lực Kiến trúc và Phát triển Kiến trúc (Baseline First); Tập trung vào đánh giá vật lý các ứng dụng cơ sở và hạ tầng công nghệ để xác định cơ hội cải tiến.
• Quản lý Danh mục Kiến trúc của Dự án (Architectural Portfolio Management of Projects): Tập trung vào Lập kế hoạch Chuyển đổi (Transition Planning) và Quản trị Kiến trúc (Architecture Governance); Tập trung vào các dự án, sự phụ thuộc của dự án và tác động của toàn cảnh để sắp xếp trình tự dự án một cách tối ưu về mặt kiến trúc.
• Định nghĩa Kiến trúc của các Sáng kiến Thay đổi Nền tảng (Architectural Definition of Foundational Change Initiatives): Tập trung vào Năng lực Kiến trúc, Phát triển Kiến trúc (Baseline First), và Lập kế hoạch Chuyển đổi; Tập trung vào việc xây dựng tầm nhìn thông qua định nghĩa cơ sở và xác định những gì cần thay đổi để chuyển đổi cơ sở sang mục tiêu.
• Định nghĩa Kiến trúc của các Sáng kiến Thay đổi có Giới hạn (Architectural Definition of Bounded Change Initiatives): Tập trung vào Phát triển Kiến trúc (Target First) (Architecture Development (Target First)) và Lập kế hoạch Chuyển đổi; Tập trung vào việc xây dựng mục tiêu để đáp ứng tầm nhìn, phạm vi hoặc tập hợp các ràng buộc đã được định nghĩa và đồng ý trước đó.
• Quản trị Kiến trúc của Thực hiện Thay đổi (Architectural Governance of Change Implementation): Tập trung vào Quản trị Kiến trúc; Sử dụng Tầm nhìn Kiến trúc (Architecture Vision), các ràng buộc, nguyên tắc, yêu cầu, định nghĩa Kiến trúc Mục tiêu và lộ trình chuyển đổi để đảm bảo rằng các dự án hiện thực hóa lợi ích dự định của chúng, được liên kết với nhau và liên kết với nhu cầu kinh doanh rộng lớn hơn.

2.4. Các Cách tiếp cận Phát triển Kiến trúc (Approaches to Architecture Development)

Hai cách tiếp cận có thể được áp dụng trong ADM để phát triển kiến trúc:

• Ưu tiên Cơ sở (Baseline First): Trong kiểu này, việc đánh giá toàn cảnh cơ sở (baseline landscape) được sử dụng để xác định các lĩnh vực vấn đề và cơ hội cải tiến. Quá trình này phù hợp nhất khi cơ sở phức tạp, không được hiểu rõ ràng hoặc chưa được thống nhất. Cách tiếp cận này phổ biến khi các đơn vị tổ chức có mức độ tự chủ cao.
• Ưu tiên Mục tiêu (Target First): Trong kiểu này, giải pháp mục tiêu (target solution) được xây dựng chi tiết và sau đó ánh xạ ngược lại với cơ sở, để xác định hoạt động thay đổi. Quá trình này phù hợp khi một trạng thái mục tiêu được thống nhất ở cấp độ cao và khi doanh nghiệp mong muốn chuyển đổi hiệu quả sang mô hình mục tiêu.

Thông thường, nếu cơ sở được hiểu rộng rãi, sẽ thu được giá trị cao hơn khi tập trung vào mục tiêu trước, sau đó là cơ sở ở mức độ cần thiết để xác định các thay đổi. Trong thực tế, một nhóm kiến trúc sẽ luôn cân nhắc một cách không chính thức về cơ sở khi phân tích mục tiêu (và ngược lại). Trong các tình huống mà cơ sở và mục tiêu được mong đợi xem xét song song bởi các bên liên quan, nên ưu tiên tập trung vào một trạng thái để duy trì sự tập trung và nhất quán trong việc thực thi.

2.5. Các Yếu tố Cân nhắc về Lặp lại (Iteration Considerations)

Một số chu kỳ lặp lại có thể được thực hiện một lần, trong khi những chu kỳ khác có số lượng chu kỳ tối thiểu tự nhiên. Đối với một số chu kỳ lặp lại, mỗi lần lặp lại tuân theo cùng một quy trình; khi có nhiều hơn một lần lặp lại trong một chu kỳ, quy trình sẽ hơi khác nhau cho mỗi lần lặp lại.

Khi xem xét việc sử dụng các chu kỳ lặp lại, cũng cần xem xét đặt các điểm kiểm tra (checkpoints) thích hợp ở đâu trong quy trình.

• Nếu mức độ tham gia của bên liên quan dự kiến cao, có thể hợp lý khi thực hiện các điểm kiểm tra rất thường xuyên nhưng không chính thức.
• Nếu các bên liên quan ít tham gia chặt chẽ hơn, thì các điểm kiểm tra có thể ít thường xuyên hơn nhưng trang trọng hơn. Các điểm kiểm tra khi hoàn thành mỗi chu kỳ lặp lại, hoặc vào cuối một số chu kỳ lặp lại, là phổ biến.

2.5.1. Lặp lại giữa các Chu kỳ ADM (Iteration between ADM Cycles)

Mỗi lần lặp lại hoàn thành một chu kỳ ADM ở một cấp độ duy nhất của Mô tả Kiến trúc (Architecture Description). Cách tiếp cận này sử dụng Giai đoạn F (Lập kế hoạch Di chuyển) (Phase F (Migration Planning)) để khởi xướng các dự án phát triển kiến trúc chi tiết hơn. Loại lặp lại này nhấn mạnh sự cần thiết của kiến trúc cấp cao hơn để hướng dẫn và ràng buộc kiến trúc chi tiết hơn. Nó cũng nhấn mạnh rằng toàn bộ Toàn cảnh Kiến trúc (Architecture Landscape) được phát triển bằng nhiều lần lặp lại ADM.

Hình 2-3: Ví dụ về Hệ thống Cấp bậc Các Quy trình ADM

2.5.2. Lặp lại trong một Chu kỳ ADM (Iteration within an ADM Cycle)

Mỗi chu kỳ lặp lại vượt qua nhiều giai đoạn TOGAF ADM. Các hoạt động được phân loại thành cốt lõi (core - trọng tâm chính), nhẹ (light - trọng tâm thứ cấp) và có thể được thực hiện không chính thức (informally conducted).

Hình 2-4: Hoạt động theo Iteration cho Định nghĩa Kiến trúc Cơ bản Đầu tiên

Hình 2-5: Hoạt động theo Lặp lại cho Định nghĩa Kiến trúc Đích Trước

Các chu kỳ lặp lại được đề xuất ánh xạ tới các giai đoạn TOGAF được mô tả chi tiết:

• Phát triển Kiến trúc (Ưu tiên Cơ sở) (Architecture Development (Baseline First)):
• Lặp lại 1: Xác định Kiến trúc Cơ sở (Baseline Architecture).
• Lặp lại 2: Xác định Kiến trúc Mục tiêu (Target Architecture) và các khoảng trống (gaps).
• Lặp lại n: Tinh chỉnh cơ sở, mục tiêu và các khoảng trống.
• Phát triển Kiến trúc (Ưu tiên Mục tiêu) (Architecture Development (Target First)):
• Lặp lại 1: Xác định Kiến trúc Mục tiêu.
• Lặp lại 2: Xác định Kiến trúc Cơ sở và các khoảng trống.
• Lặp lại n: Tinh chỉnh cơ sở, mục tiêu và các khoảng trống.
• Lập kế hoạch Chuyển đổi (Transition Planning):
• Lặp lại 1: Xác định và đồng ý một tập hợp các cơ hội cải tiến, liên kết với một Kiến trúc Chuyển đổi (Transition Architecture) tạm thời.
• Lặp lại n: Đồng ý Kiến trúc Chuyển đổi, tinh chỉnh các cơ hội cải tiến đã xác định để phù hợp.
• Quản trị Kiến trúc (Architecture Governance):
• Lặp lại 1: Huy động các quy trình Quản trị Kiến trúc và quản lý thay đổi (change management processes).
• Lặp lại n: Thực hiện Quản trị Kiến trúc và kiểm soát thay đổi (change control).

2.6. Kết luận (Conclusions)

Tất cả các kỹ thuật này đều là các ứng dụng hợp lệ của ADM và thể hiện cách ADM có thể được sử dụng trong thực tế. ADM nên luôn được sử dụng trong một quy trình lặp lại (iterative process). Cách quy trình này được thực hiện phụ thuộc vào các yếu tố tổ chức, bao gồm:

• Tính chính thức và bản chất của các điểm kiểm tra quy trình đã thiết lập (formality and nature of established process checkpoints) trong tổ chức.
• Mức độ tham gia của bên liên quan (level of stakeholder involvement) dự kiến trong quy trình.
• Số lượng đội nhóm tham gia và mối quan hệ giữa các đội nhóm khác nhau (number of teams involved and the relationships between different teams).
• Mức độ trưởng thành của lĩnh vực giải pháp và số lượng công việc làm lại và tinh chỉnh dự kiến (maturity of the solution area and the expected amount of rework and refinement required) để đạt được một giải pháp chấp nhận được.
• Thái độ đối với rủi ro (attitude to risk).
• Lớp tương tác (class of engagement) – ngữ cảnh cho việc phát triển Kiến trúc Doanh nghiệp.